Een cultureel diverse toets!

Muziekeducatie met een cultureel diverse toets. Wat is het en waarom?

"Cultuur is het reflecteren op wat de mens denkt en doet. Door te reflecteren staan we stil bij de dingen en geven er betekenis aan." (de Cultuurspiegel, 2016) Cultuur is dus een héél breed begrip en gaat over taal, erfgoed, literatuur, media, kunst, tradities, symbolen, verhalen ...

Culturele diversiteit zien wij als het betrekken van meer dan één cultuur waarbij er ontmoeting, uitwisseling en interactie plaatsvindt.

Waarom: Cultuur in je les betrekken, triggert leerlingen op vlak van nieuwsgierigheid, open houding, waardering van culturen, kritische zin, zelfreflectie, zelfvertrouwen... Daarnaast is het ook het eerste leerplandoel van het vak artistieke vorming binnen het Katholiek onderwijs. Ook in andere LPD'en komt dit duidelijk aan bod.

Er zijn echter een paar valkuilen. Door te veel of eenzijdig de nadruk te leggen op de culturele achtergrond van je leerlingen, kunnen verschillen worden uitvergroot en stereotypen worden versterkt. Om oprecht en kwalitatief rond cultuur te werken, heb ik hieronder een aantal tips uitgeschreven waarmee je rekening kan houden bij het uitwerken van je les(sen).

1.  Muziek als een universele taal. 

Muziek komt in alle culturen en landen voor. Het is een universeel verschijnsel en overstijgt verschillende culturen. Hierdoor kan muziek fungeren als bindmiddel tussen mensen.

Inspiratiebank:

• Pentatonic: is een toonreeks bestaande uit 5 noten. De kracht van pentatonic is dat, waar ook ter wereld, iedereen kan meedoen. Mensen kennen van nature deze toonladder en kunnen door hun intuïtie de toonladder aanvullen. Kan je dit ook met de klas? 
• Ritme: in verschillende landen wordt ritme op een andere manier gebruikt. 
• Universele melodieën en liederen. Ga na welke liedjes er gekend zijn in bijna alle landen. Denk aan Happy Birthday of 'altijd is Kortrakje ziek'. Had jij al door dat dat eigenlijk het bekkende lullaby 'Twinkle Twinkle Little Star' is? Zing een liedje in je eigen taal of verzin er samen een volledige nieuwe tekst op.
• Joseph Bologne, ook wel gekend (of juist niet) als de zwarte Mozart. De componist is in de totale vergetelheid geraakt maar had misschien wel even bekend kunnen zijn als Mozart. Herken je een werk van hem? 
• Radiooooo: Een webpagina waarbij je eenvoudig kan ontdekken welke liedjes populair waren rond een bepaalde tijd in een land. Ontdek, vergelijk en maak eventueel een nieuwe versie met de klas. 
• The Earth Orchstra is een orkest met mensen uit 197 landen. Samen hebben ze het liedje 'Together is beautiful' gemaakt. Je hoort er de muzikale inbreng van de verschillende landen in waarbij er gebruikt wordt gemaakt van klassieke en etnische instrumenten. Herken je de verschillenden culturele invloeden? 
• Het universele kenmerk van muziek: Wetenschappers hebben ontdekt dat muziek over heel de wereld op een gelijkaardige manier wordt gebruikt. Muziek wordt vaak geassocieerd met een gedragscontext: babyverzorging, genezing, dans en liefde. Door te focussen op de akoestische kenmerken zoals accent, tempo, toonhoogte enz. kan je voorspellen wat deze primaire gedragscontext was, of wat tot het bestaan heeft geleid van het liedje.  

2. Vertrek vanuit de leerlingen zelf.

Iedere leerling heeft een eigen culturele achtergrond, in de brede zin van het woord. Door te vertrekken vanuit de leerlingen, werk je dus cultureel divers.

Inspiratiebank:

• Muziek uit andere culturen: op deze webpagina vindt u verschillende lesfiches om te werken rond muziek uit andere culturen en geloofsovertuigingen. 
• Improvisatie, maar hoe begin je daar nu aan? Op deze website lees je waar je op moet letten en concrete oefeningen. 
• (Kinder)liedjes van thuis: vraag aan de leerlingen om muziek mee te nemen uit hun kindertijd. Zijn er overeenkomsten met andere leerlingen? Herken je iets van andere liedjes? Een paar geleden ging muzikante Saartje Van Camp ook opzoek naar verschillenden kinderliedjes uit verschillende culturen. De verwerkingen van deze liedjes vind je op de CD 'Walla Kristalla' en op YouTube. 

3. Zorg voor differentiatie in muziekoverdracht en lessenreeksen.

Elk land en elke cultuur heeft zijn eigen gewoontes in het overbrengen van muziekeducatie. Je kan vertrekken vanuit muziektheorie, instrument techniek, vanuit een methode of een handboek. Je kan daarnaast ook in de leer gaan bij een leermeester en al doende leren of autodidactisch.

Door te variëren in muziekoverdracht-strategieën worden verschillende leerstijlen aangesproken.

Hieronder ziet u een schaalmodel met 5 assen. Per les kan u aanduiden waar op de assen de les zich situeert. Er is geen waardeoordeel verbonden aan de assen. De bedoeling is vooral om op een visuele manier te bevatten wat je al hebt aangeraakt en op welke manier je voor meer variatie kan zorgen. De variatie zit dus niet in één les maar in het geheel van je lessenreeks(en). De assen zijn zo geplaatst dat de moeilijkheidsgraad om voor variatie te zorgen oploopt naar boven toe. 

UITLEG:

• Genoteerd - oraal: Maak je gebruik van een soort partituur? Hoe komt de muziek tot bij jou en hoe leer je het?
• Theorie en techniek - improvisatie en expressie: Waar ligt de nadruk op? Van waaruit vertrek je?
• Traditioneel en onveranderlijk - nieuw en in continu proces: Hoe werd het vroeger gedaan? Doe je het nog steeds zo?

Voorbeeld: traditionele blokfluitles

Voorbeeld: Surinaamse Kawina